'n Ruw feest

Drie jaar geleden vertrokken wij vanuit de VS naar huis op de dag waarop de Hopi een ceremoniële dans zouden hebben. Sindsdien had bij ons het idee postgevat terug te gaan naar Arizona met als hoofddoel: zo'n dans mee te maken. Groot was onze opluchting dat in de periode die wij in gedachten hadden voor onze reis inderdaad een dans zou worden opgevoerd. Zaterdag de 17e moest het gebeuren. Het zou nog een van de belangrijkste zijn ook: de basketdance, een soort oogstdankfeest.
Maar met de Hopi weet je het maar nooit. Onze Hopi-gids Roanne Jackson vertelde ons dat recent een dans een jaar was uitgesteld omdat een familie die een belangrijke rol daarin speelde, door ziekte en zeer was getroffen... Maar het geluk is aan onze kant.
De Hopi hebben driekwart van het jaar, met een ritme van eens per maand ongeveer, ceremoniële dansen. Daarmee worden belangrijke momenten gemarkeerd. Bijvoorbeeld de terugkeer van de kachina's (geesten) uit de San Fransico Peaks (die liggen bij Flagstaff), de zonnewendes, het planten van de bonen en de maïs. De basketdance kan worden vergeleken met de feesten in Nederland waarbij dank wordt uitgesproken voor de oogst.
De dans die wij bezoeken is de versie van de vrouwen. in november volgt die van de mannen. Dat is dan meteen de afsluiting van het dansseizoen. De winter is dan ingevallen en de Hopi gebruiken de stille periode om zich voor te bereiden op het nieuwe dansseizoen dat in februari begint wanneer de kachina's terugkeren.
We wonen de basketdance bij in Mishongnovi. Dat is een vrij fors dorp, wat je kunt afleiden alleen al aan het feit dat er liefst drie kiva's. Dat zijn ondergrondse, uiterst heilige ruimten. De plaza, het centrale plein van het dorp, is omzoomd met vele honderden dorpsbewoners, die zelfs massaal op de daken van de omliggende gebouwen zijn geklommen. Het duurt even voordat de dans begint. Hopi maken geen haast, ook dat is deel van hun levensvisie. Intussen vermaakt de jeugd zichzelf én het publiek met een potje football, de Amerikaanse variant van rugby.
Dan gebeurt het. 35 vrouwen betreden in een rij het plein. Ze zijn allen traditioneel gekleed. Zwarte rok tot over de knie, een witte blouse met kleurige accenten. Daarover heen een witte omslag met rode strepen. Ze vormen een kring en zingen en lied waarbij ze gebaren maken met een plaque. Dat is plat, kleurig vlechtwerk dat dient als schaal. Het is gemaakt van de bladeren van de agava. Het blijkt een vrij statische dans. De vrouwen komen niet van hun plek, maken zelfs geen stapjes opzij danwel voor- of achteruit.
Voordat ze aan de ceremonie beginnen waaraan overigens geen muziekinstrument, zelfs geen trommel aan te pas komt, wordt een berg geschenken in de kring gezet. We zien allerlei nuttige artikelen voor in het huishouden maar ook veel snoep en speelgoed. Drie andere vrouwen betreden de kring, voorafgegaan door een priester. Een 'godmother' met twee van haar kleindochters. Ook zij zijn traditioneel gekleed. Op hun hoofd een tooi voorzien van symbolen. Zij hebben tot taak om tijdens de dans de geschenken in het publiek te gooien. Het is net pakjesavond, maar dan anders.
We waren er al voor gewaarschuwd, waarom we een hoge positie op een van de daken hebben gekozen: het gaat er soms ruw aan toe. Het publiek duikt massaal op zo'n presentje, vooral als het een meer waardevol artikel betreft zoals een plaque. We zien al gauw dat ook dit onderdeel van het feest traditie is. Zelfs nadat de dansers al lang zijn vertrokken vormt zich op de plaza nog een kluwen van misschien wel 30 mannen die 'vechten' om een geschenk. Plotseling steekt een arm omhoog. In de hand het bestreden kleinood. De eigenaar van de arm slaakt een oerkreet. De rest eromheen juicht, de klit valt uiteen. Het feest is definitief voorbij.
Wij vertrekken in het besef dat we tussen al die honderden Indianen de enige blanken waren. We hebben ons echter geen moment indringer gevoeld, we waren zeer welkom. De afgelopen dagen hebben we meermalen gehoord dat de Hopi het geweldig vinden dat wij de moeite nemen ons in hun cultuur te verdiepen.
(Bij dit verhaal geen foto's maar een tekening. De Hopi willen niet dat in hun dorpen foto's worden gemaakt: niet van de gebouwen, niet van personen, en al helemaal niet van hun heilige ceremonies. Personen geven nog wel eens permissie om hen te fotograferen maar publicatie op internet is absoluut ongewenst)