Een lizzard

We bezoeken in het afgelopen weekeinde de jaarmarkt van de Hopi in Moenkopi. Die wordt tegelijk gehouden met die van de Navajo. Niet op hetzelfde terrein, nee, de Hopi aan de Moenkopi-zijde van de doorgaande weg 160, de Navajo aan 'hun' kant, wat feitelijk Tuba City is. De bedoeling was ooit dat Hopi en Navajo samen een fair zouden houden, maar een stroming binnen de Hopi was bang dat de Hopi ondergesneeuwd zouden raken. Niet zo'n gekke gedachte. Het Navajo-volk telt 130.000 zielen, Hopi 12.000. De Navajo hebben van die getalsmatige overmacht in het verleden behoorlijk gebruik gemaakt.... Bijvoorbeeld door Tuba City dat ooit Hopi-gebied was en Tuuvi heette, 'over te nemen'.
Roanna, onze Hopi-gids, zul je daarover niet horen praten. De Hopi doen alles om te voorkomen de Navajo wier reservaat dat van de Hopi geheel omsluit, voor het hoofd te stoten. Bovendien, hebben de Hopi met hun vredelievendheid en hun eeuwige interne meningsverschillen tussen rekkelijken en preciezen, hun huidige positie niet aan zichzelf te danken?
We eten op de fair frybread met blue mash, traditioneel Hopi-voedsel. Het laatste is een soort papje, gemaakt van blauwe maïs. Heel gezond, want veel eiwitten. We dippen de frybread, van witte mais, in de blue mash en zonder het te weten doen we het precies zoals het hoort. Tot grote pret van goedlachse Roanne. Ze gidst al 30 jaar. Ze werkt intensief samen met Sandra Consentino, die ons heeft geholpen bij de voorbereidingen van ons reis.
Roanna is 57. Ze is een kleine, tengere vrouw. Diepbruine huid, lang grijs haar. ,,Aanvankelijk verfde ik het, maar op een keer werd het purper. Daarna ben ik ermee gestopt'', lacht ze. Ze zit gezellig aan, terwijl wij van de Hopi-lekkernijen peuzelen, en vertelt veel over de levenshouding van de Hopi en hoe ze daar zelf mee om gaat. Kern van die filosofie is wel: wie goed doet goed ontmoet. Niet alleen in het contact met de medemens, maar ook met de natuur: de fauna en flora en de aarde.
Ze dankt daarom elke ochtend Dawa, de zonnegod, met een gebed of een lied. Ze mag graag zingen. Onderweg naar de basketdance die we later op de dag zullen meemaken, demonstreert ze dat door in de auto een lied gewijd aan de vlinder aan te heffen. Ze heeft een mooie, krachtige zangstem. Ze beweegt ritmisch mee, slaat de maat met haar armen. Ze lijkt wel in trance. Aan het eind van de dag zingt ze voor het gezelschap dat mee geweest is naar de dance, enkele Hopi-liederen, zichzelf begeleidend op een trom die ze van vrienden in Brazilië heeft gekregen. Op de trom een afbeelding van een lizzard. ,,Dat ben ik, een lizzard', zegt ze. Ze hoort overigens tot de clan die zowel de slang als het zand als kenmerk voert.
Ik vertel haar van de raaf op Hopi Point. Ze zegt dat de raaf een belangrijk dier is in de relegie van de Hopi. Volgens haar werd ik welkom geheten in de cirkel. In de Grand Canyon bij Hopi Point is volgens de Hopi het centrum van de wereld gelegen. Daar is de opening naar de aarde waardoor de Hopi lang geleden bovengronds zijn gekomen. Ze maakt zich zorgen over de toekomst van het Hopi-geloof. Er is verminderde bereidheid om er energie in te steken. Roanna moet er in haar dorp flink aantrekken. De meeste tijd woont ze in Pollaca, naast haar dochter die haar met de auto naar de verschillende plekken kan brengen vanwaar ze moet gidsen. Maar ze heeft ook een woning in Walpi, waarin ze geen gas, water en elektra heeft. Daar zijn er genoeg die zich weinig gelegen laten liggen aan de Hopi-traditie. Het is Roanna's missie om het tij te keren. Ze zegt dat ze dat zelfs met harde hand doet. Ze maakt een schroeven de beweging met haar arm. Ze is dankbaar dat haar dochter Valencia het stokje van haar overneemt, zonder dat daarvoor 'geweld' nodig was. Ze spreekt inmiddels vloeiend Hopi, een moeilijke taal. En zij op haar beurt geeft het door aan haar kinderen.
Roanna was de jongste van negen kinderen, vier broers, vier zusters. De voornaam van haar opa werd uiteindelijk de achternaam van de familie omdat de feitelijke achternaam te moeilijk te spellen en uit te spreken was. Vader was blind. Omdat moeder te druk was met de zorg voor het gezin in algemene zin, kreeg Roanne de taak voor haar vader te zorgen. Ze zegt zelf dat ze daardoor enigszins masculien is geworden. En inderdaad, ze heeft in haar gedrag iets jongensachtig, kwajongensachtigs zelfs soms....
We mogen de RV voor de nacht op haar erf in Polacca parkeren. 's Ochtends lopen we even bij naar binnen om dank en gedag te zeggen. Ze heeft een takje van de ceder aangestoken aan het vuur van de open haard. Die brandt al om de ochtendkou (het is hier in deze tijd van het jaar een graad of 5 's morgens) te verdrijven. Ze legt het brandende takje op een schaaltje op de grond en maant ons om er bij te gaan staan. Af en toe moeten met onze voeten zwaaien om de geurige rook te verspreiden. De bedoeling van deze miniceremonie is jezelf vrij te maken van stress en dwanggedachten, opdat je fris aan de nieuwe dag kunt beginnen. We krijgen nog een stukje bearwood mee. Dat moet in een gallon met drinkwater. We moeten ons ermee wassen. Want ook dag verfrist en verstevigt lichaam en geest.

(Hopi blijken hun weerstand tegen op de foto gaan te hebben laten varen, maar publicatie op internet is nog steeds uit den boze. Vandaar dus geen foto van Roanna. Ook achternamen mogen niet op internet komen)